En zor döneminde Osmanlı Devleti’ni otuz üç yıl yöneten II. Abdulhamid’in belki de en çok üzerinde durulması gereken, yönetiminin bize göre asıl karakterini ortaya koyan ve günümüzde yumuşak güç (soft power) denilen sosyo-kültürel faaliyelerinden yeterince bahsedildiği söylenemez.
II. Abdulhamid kurmuş olduğu refah sistemi aracılığıyla kendisini yoksul ahalinin yegâne koruyucusu olarak sunmuş ve günümüz sosyal devletinin temel çerçevesini çizmiştir.
II. Abdulhamid’in kısa bir biyografisini hazırlayan Sabuncuzade Lui Alberi kitabında, padişahın fakirlere, felaketzadelere, yaralı askerlere ve yetimlere karşı beslemiş olduğu şefkati ayrıntılı bir şekilde tasvir etmiştir. Alberi, Sultan’ın dezavantajlı gruplara yardımlarının yanında; cami inşası, cami bakım ve onarımı, Daruşşafaka’nın tamir bakımı, Darulaceze, Darülhayr-i Ali[1] ve Etfal Hastanesi’nin kurulması gibi kurumsal hizmetlerden de bahsetmiştir.[2]
Son derece yaygın hayır faaliyetlerini kurulmasına öncülük ettiği modern sosyal kurumlarla da desteklemiştir.
Kur’an-ı Kerim’de dört ayette emredilen annenin bebeğini en az yirmi dört ay emzirmesi[3] hususu için Irzahane[4] (süt annelik ve bebek bakımı) kurumları oluşturulmuş ve bir şekilde annesinden anne sütü alamayan bebeklerin ikametgahında görevli süt annelerince emzirilmesi temin edilmiş ve tüm bu faaliyetler kayıt altına alınarak evliliklerde dikkate alınmıştır.
Yapılan kurumları ve hayır faaliyetleri yakından takip etmiş ve halkla ilişkiler açısından son derece önemli olan “Cuma Selamlığı” uygulamasını onca güvenlik riskine rağmen asla terk etmemiş, bu uygulamayı halkıyla yakından iletişim vasıtası olarak son derece verimli bir şekilde değerlendirmiştir.
Abd’li doktor Nicolas Senn 15 Haziran 1902 tarihinde II. Abdulhamid’in yaptırdığı Etfal Hastanesi’ni gezmiş ve gözlemlerini şu cümlelerle dile getirmiştir:
“İstanbul’da Hamidiye Etfal Hastanesi’ni görünce daha medeni milletlerin hükümdarlarının utanmamaları mümkün mü? Abdulhamid_i Han-ı Sani hazretleri kadar dünyada insaniyetperver bir padişah tasavvur olunamaz. İnşallah memleketime (ABD) avdetimde işbu misal ve manendi görülmemiş iltaf-ı tebaaperver-i hazret-i şehriyari Amerika gazeteleriyle ilan ve Osmanlıların terakkiyat-ı tıbbiyenin evc-i alasına irtika ettiklerini hemşehrilerimin sımahlarına aks ettireceğim.”[5]
Konunun anlaşılması açısından II. Abdulhamid’in hayır/yardım, eğitim, kültür ve bayındırlık faaliyetlerinin alanları ve tahsis edilen bütçenin yüzdesini içeren kısa bir listeden bahsetmek uygun olacaktır.
Sünnet Törenleri, 0.17
Saat Kuleleri, 2.88
Osmanlı Arması, 1.41
Felaketzedelere yardım, 2.62
Hicaz’da Yoksul Ahali’ye, 0.45
Hamidiye Etfal Hastanesi, 4.52
Ziraat Alanında Araştırma, 0.41
Kütüphanelere Bağış, 0.73
Mevlit-i Şerif, 1.12
Askeri Nitelikli Harcamalar, 3.71
Yoksullara Yardım, 0.80
Darulaceze, 2.23
Mektepler, 8.21
Mahpuslara Yardım, 0.62
Mekke’de Misafirhane, 9.83
Bayındırlık Faaliyetleri, 7.29
Yoksul Hacılara Yardım, 0.98
Medreseler, 1.87
Tekke ve Zaviyeler, 11.49
Camiiler, 32.86
Türbeler, 4.78
İhtida, 0.59[6]
II. Abdulhamid’in genel itibariyle şahsı üzerinden yürüttüğü yardım/hayır, kültür, eğitim ve bayındırlık faaliyetlerini İttihad Terakki kadrosu devletin kurumları ve gönüllü kuruluşlar (STK, Müessesat-ı Sıhhıye İdaresi, Fukaraperver Cemiyetleri, Osmanlı Donanma-yı Milliye İane Cemiyeti, Müdafa-i Milliye Cemiyeti, Hilal-i Ahmer Cemiyeti v.b.) üzerine taşımış ve bu birleşik yapı Cumhuriyetle gelişerek günümüze kadar devam etmiştir.
(insaniyet.net sitesinde yayımlanan yazımdır.)
II. Abdulhamid and the Social State
In his most difficult period, II., who ruled the Ottoman Empire for thirty-three years. It cannot be said that the socio-cultural activities of Abdulhamid, which should perhaps be emphasized the most, reveal the main character of his administration in our opinion and are called soft power today.
II. Abdulhamid presented himself as the sole protector of the poor people through the welfare system he established and drew the basic framework of today’s social state.
II. In his book, Sabuncuzade Lui Alberi, who prepared a short biography of Abdulhamid, described in detail the sultan’s compassion towards the poor, survivors, wounded soldiers and orphans. Alberi, besides the help of the Sultan to the disadvantaged groups; He also mentioned institutional services such as mosque construction, mosque maintenance and repair, repair maintenance of Darüşşafaka, establishment of Darulaceze, Darülhayr-i Ali[7] and Etfal Hospital.[8]
He also supported extremely widespread charitable activities with modern social institutions that he pioneered.
Irzahane (milk maternity and infant care)[9] institutions were established for the mother to breastfeed her baby for at least twenty-four months[10], which is commanded in four verses of the Qur’an, and the babies who could not get breast milk from their mothers in some way were ensured to be breastfed by the foster mothers in their residence. recorded and taken into account in marriages.
He closely followed the institutions and charitable activities and never abandoned the “Friday Selamlık” practice, which is extremely important in terms of public relations, despite all the security risks, and evaluated this practice as a means of close communication with the people in a very productive way.
US doctor Nicolas Senn on 15 June 1902 II. He visited the Etfal Hospital built by Abdulhamid and expressed his observations with the following sentences:
“Is it possible for the rulers of more civilized nations not to be ashamed when they see the Hamidiye Etfal Hospital in Istanbul? A humanitarian sultan cannot be imagined in the world as much as Abdulhamid_i Han-ı Sani. I will make the announcements in the American newspapers and reflect the Ottomans’ advances in the home of the medical school to my compatriots.”
In order to understand the subject II. It would be appropriate to mention a short list of Abdulhamid’s areas of charity/aid, education, culture and public works and the percentage of the allocated budget.
Circumcision Ceremonies, 0.17
Clock Towers, 2.88
Ottoman Coat of Arms, 1.41
Assistance to the survivors, 2.62
To the Poor People in the Hijaz, 0.45
Hamidiye Etfal Hospital, 4.52
Research in Agriculture, 0.41
Donation to Libraries, 0.73
Mevlit-i Sharif, 1.12
Military Expenditures, 3.71
Aid to the Poor, 0.80
Darulaceze, 2.23
Schools, 8.21
Assistance to Prisoners, 0.62
Guest House in Mecca, 9.83
Public Works, 7.29
Aid to Poor Pilgrims, 0.98
Madrasahs, 1.87
Lodges and Lodges, 11.49
Mosques, 32.86
Shrines, 4.78
Conversion, 0.59[11]
II. The aid/charity, culture, education and public works activities carried out by Abdulhamid in general, through the staff of the Union and Progress, state institutions and voluntary organizations (NGO, Müessesat-ı Sıhhiye Administration, Fukaraperver Associations, Ottoman Navy-yi Milliye İane Cemiyeti, Müdafa-i Milliye He carried the Society over the Ottoman Red Crescent Society, etc.) and this unified structure developed with the Republic and continued until today.
(This is the article published on Insaniyet.net.)
[1] bkz. Hikmet Zeki Kapçı, Darülhayr-i Ali, Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi, 2019.
[2] Sabuncuzade Lui Alberi, Sultan II. Abdulhamid’in Hal Tecümesi, haz. Mahir Aydın, İstanbul: Kitabevi, 1997.
[3] Bakara, 2/233; Lokman, 31/14; Ahkaf, 46/15; Talak, 65/6.
[4] bkz. https://www.cemilpasli.com/sosyal-hizmet/irzahane-emzirme-sutannelik-vakiflari
[5] Nicholas Senn, “Constantinople as a Medical Center”, “American Medicine”, 1902.
[6] Nadir Özbek, Osmanlı İmparatorluğu’nda Sosyal Devlet, İstanbul: İletişim Yayınları, 2002, 185.
[7] cf. Hikmet Zeki Kapçı, Darülhayr-i Ali, Ankara: Atatürk Research Center, 2019.
[8] Sabuncuzade Lui Alberi, Sultan II. Abdulhamid’s State Translation, ed. Mahir Aydın, Istanbul: Bookstore, 1997.
[9] cf. https://www.cemilpasli.com/social-hizmet/irzahane-emzirme-sutannelik-vakiflari
[10] Baccarat, 2/233; Lokman, 31/14; Ahkaf, 46/15; Talaq, 65/6.
[11] Nadir Özbek, Social State in the Ottoman Empire, Istanbul: İletişim Publications, 2002, 185.