Mutezile’nin dini manada bir ekol olarak çıkış tarihi kesin olarak bilinmemektedir. Bu konuda kaynakların genel olarak ittifak ettiği tarih Basra’da Vasıl b. Ata’nın Hasan el Basri meclisinden ayrılmasıyla başlamış olduğudur. Hasan el Basri (H.1107M.728) tarihinde vefat etmiştir. Mutezile Fırkasının kurucusu Vasıl b. Ata (ö.H.131/M.148) ile Amr b. Ubeyd (ö.H.144/M.761)’in doğum tarihleri ise, H.80/M.699 olduğuna göre, Mutezile’nin hicri 2. yüzyılın başlarından H.100-110/m.718-728 yılları arasında doğmuş olması gerekmektedir.[1]
Mutezililere göre mezhepleri , Vasıl b. Ata’dan çok evveldir. Onlar Ehl-i Beyt’ten çoklarını kendi mezheplerinin mensuplarından sayarlar. Hasan el- Basri’yi dahi kendi mezhep mensuplarından sayarlar. Hasan el- Basri, kulun fiili hakkında Kaderiyecilerin sözünü söylüyordu. Bu söz ise Mutezililerin görüşü idi. Yine Hasan el- Basri büyük günah işleyen kimse hakkında Mutezile’nin görüşüne yakın şeyler söylüyor ve onların görüşlerinin zıddını söylemiyordu. Çünkü O büyük günah işleyeni münafık sayıyordu. Münafık ise , iman ehlinden sayılmaz. O ebedi Cehennemliktir.[2]
Bir başka iddia da Mutezile mezhebinin Vasıl b. Ata’dan önce çıkıp, bir çok Ehli Beyt’ten mensubu olmaları hatta Vasıl’ın samimi dostu Zeyd b. Ali’nin mutezili olduğu ve mezhebin başlangıcı olduğudur.[3]
Giriş bölümünde ifade ettiğimiz birçok sebep sonucunda Hicri 2. yüzyılın başında Basra’da bir ekol olarak ortay çıktı, hızla gelişti ve yayıldı.
[1] İbn el-Murtaza , Tabakat el-Mutezile , s.7; Işık Kemal , a.g.e , s.50
[2] İbn el- Murtaza , Tabakat el- Mutezile, s.7 ; Işık Kemal , a.g.e., s.50
[3] Muhammed Ebu Zehra ; a.g.e.,c.1 , s.155