Tıp biliminde kuraldır: “Hastalık yoktur, hasta vardır.”
Fıkıhta da aynı kural geçerlidir: “Fetva, kişiye, zamana ve mekana özeldir.”
Tıpta bir hastanın tedavisini benzer diğer hastaya aynen tatbik edemezsiniz. Zira o tedavi o kişiye özeldir. Fıkıhta da bir kişi veya topluluk için verilen fetva aynen diğer kişi ve toplumlara aynen uygulamaz. Çünkü o fetva kişi, topluluk, zaman, mekan ve şartlarla sınırlandırılmıştır.
Siz İbn Sina’’nın tıpta yaptığı genel ilkeleri bugün bakış açınızı geliştirmek için kullanabilirsiniz. Ancak kendi zamanında bir hastaya uyguladığı tedaviyi aynı usul ve yöntemle, alet-edevatla günümüzdeki hastaya uygulayamazsınız.
Peki, çözüm nedir?
Doktorun hastayı dinleyip, muayene edip, tahlil ve görüntüleme ile koyduğu teşhis sonucu o kişinin yaşı, boyu, kilosu v.b. yüzlerce etkeni değerlendirerek reçete yazması, tedavi paketi önermesi gibi; fetvalarda da kişi dikkatle dinlenmeli, kayıt alınmalı, kayıt numarası verilmeli, sözler yazıya dökülmeli, kayıt işin ehli bir heyet tarafından dinlenilmeli, konu bütün yönleriyle değerlendirilmeli ve verilen karar kişiye ulaştırılmasının yanında, herkesin ulaşacağı şekilde veri tabanı oluşturulup internet üzerinden herkesin istifadesi için yayımlanmalıdır.
Fetva isteyen kişi isminin açıklanmasını istemiyorsa gizli tutulmalı ama olay isimler gizlenerek hikaye edilip çıkan fetva mutlaka paylaşılmalı.
Fetva talebi kaydını değerlendiren heyette temel İslam bilimlerine dair farklı branş hocalarının yanında; iletişimci, halkla ilişkiler uzmanı, psikolog, sosyal hizmet uzmanı, sosyolog ve konuyla ilgili mutlaka görüşüne başvurulması gereken farklı disiplinlerden uzman kişiler bulunmalıdır. Bizzat heyete iştirak sağlanamadığı durumda teknolojinin imkanları kullanılarak uzman görüşleri alınmalıdır.
Telefonla doktor muayenesi olmadığı gibi, canlı, anında telefonla fetva vermekten de kesinlikle kaçınılmalıdır. Alınan kayıtlar çok yönlü incelenmeli, fetva konusu olan olaylar iyileştirici-geliştirici, koruyucu-önleyici, tedavi-rehabilite edici sistemler açısından değerlendirilmeli ve kendisine görev düşen kamu, yerel yönetim üniversiteler ve STK’lar harekete geçirilmelidir.
Fetvaların dayanak noktası olarak “hablullah” olan ayet ve sahih hadis mutlaka vurgulanarak zihinlerin tatbike motivasyonu güçlendirilmelidir.
Eşyada helallik esastır. Aksi kesin bir ayet ve hadis yoksa bütün yiyecek ve içecekler helaldir, temizdir. Ayet ve sahih hadis dışında yorumlarla daraltılamaz. Bu durumlarda temel ilkeyi Allah Resulü (s.a.v.) şöyle belirtmiştir: “Kolaylaştırın zorlaştırmayın; müjdeleyin, nefret ettirmeyin!” (Buhari, İlim, 11)
Kolaylaştırma ve müjdeleme konusunda Mücadele suresindeki merhamet silsilesi sürekli en ön planda ele alınmalıdır.
Bu sıralama da eşine zıhar yapana ilk planda köle azat etmesi(Mücadele, 58/3), buna güç yetiremezse aralıksız iki ay oruç tutması (Mücadele, 58/4), buna da güç yetiremezse 60 fakiri doyurması (Mücadele, 58/4) emredilmiştir.
Bu ayetleri eşi Havle bint Sa‘lebe’ye zıhar yapan Evs b. Sâmit el-Ensârî’ye uygulayan Allah Elçisi, Evs’in ayette 3 kademede sayılan kefaretlerin hiçbirini yapamayacağını beyan etmesi durumunda kendisine hediye gelen bir sepet hurmayı vermiş ve mahallesindeki ihtiyaç sahiplerine kefaret olarak dağıtmasını söyleyerek kolaylaştırma ve müjdelemenin bir örneğini göstermiştir.
Günümüzden bir misalle vermek gerekirse: deniz ürünlerinin temiz ve helalliği ile açık ifadelerle Yüce Allah tarafından Kur’an-ı Kerim’de belirtilmiştir:
“O, yemeniz için taze et (su ürünü), takınmanız için değerli taşlar çıkarasınız diye denizi emrinize verendir. Gemilerin orada suyu yararak gittiğini görürsün. (Bütün bunlar Allah’ın) lütfundan nasip arayasınız ve O’na şükredesiniz diyedir.” Nahl, 16/14.
İslam ve bütün meseleleri bulutsuz gökyüzündeki güneş gibidir. Onu hakkıyla anlayan ve yaşayan istifade eder, kendini geliştirir. Tertemiz su gibidir İslam. Onu kaynağından içen kendini ve çevresini tertemiz kılar.
Bu açık hükme, temel ilke ortada iken geçmişte yapılmış bazı yorumlarla konuyu daraltmaya çalışmak sadece o kişi ve kişinin ait olduğu kuruma zarar verir.
“İlişkilerin yenilgisi aslında iletişim yenilgisidir” der Zygmunt Bauman.
23 yıllık görevinde Rabbi, ailesi ve Ashabı ile interaktif bir ilişki halinde iletişim ve halkla ilişkilerin en güzel misallerini Peygamberimiz Hz. Muhammed (s.a.v.) göstermiştir. Ve bu misaller sağlık diliyle kök hücre, bilgisayar terminolojisiyle kod hücre olarak kıyamete kadar bütün sosyal, siyasi ve ekonomik problemlere yetecek şekilde kayıt altına alındı.
Din hakkında konuşacak her kişiye düşen; işi sağa sola ihale etmeden bizzat emek vererek, sağlam kaynaklardan o 23 yıllık altın sahifeleri ayrıntısına kadar yeniden incelemek, araştırmak, öğrenmek ve yaşamak.
Fatwa, DIB, communication, perception and public relations.
The rule in medical science is: “There is no disease, there is a patient.”
The same rule applies in fiqh: “Fatwa is specific to the person, time and place.”
In medicine, you cannot apply the same treatment to a similar patient as another patient. Because that treatment is specific to that person. The same fatwa given for a person or a community in fiqh does not apply to other people or societies. Because that fatwa is limited by person, community, time, place and conditions.
You can use the general principles of Avicenna in medicine to improve your perspective today. However, you cannot apply the same treatment to a patient today, with the same method and method, with the tools and equipment that he used to treat a patient in his own time.
So what is the solution?
As a result of the diagnosis made by the doctor by listening to the patient, examining, analyzing and imaging, the age, height, weight, etc. of that person. such as writing a prescription by evaluating hundreds of factors, recommending a treatment package; In the fatwas, the person should be listened carefully, the record should be taken, the registration number should be given, the words should be written down, the recording should be heard by a competent committee, the matter should be evaluated in all aspects and the decision should be conveyed to the person, as well as a database should be created and published on the internet for the benefit of everyone.
If the person requesting a fatwa does not want his name to be disclosed, it should be kept confidential, but the event should be shared by hiding the names and the resulting fatwa should be shared.
In the delegation, which evaluated the fatwa request record, besides different branch teachers on basic Islamic sciences; There should be communicators, public relations specialists, psychologists, social workers, sociologists and experts from different disciplines whose opinions should be consulted. In case of not being able to personally participate in the delegation, expert opinions should be obtained by using the possibilities of technology.
As there is no doctor’s examination by phone, giving a fatwa live and instantly over the phone should definitely be avoided. The records taken should be examined in many ways, the events that are the subject of the fatwa should be evaluated in terms of curative-developing, protective-preventive, treatment-rehabilitative systems, and the public, local government universities and NGOs that have a duty should be mobilized.
The verse and authentic hadith, which are the basis of fatwas, must be emphasized and the motivation of the minds to practice should be strengthened.
Halal in goods is essential. Unless there is a verse or hadith to the contrary, all food and beverages are halal and clean. It cannot be narrowed down with interpretations other than verses and authentic hadiths. In these cases, the Messenger of Allah (pbuh) stated the basic principle as follows: “Make it easy, do not make it difficult; give good news, do not make hate!” (Bukhari, Science, 11)
In terms of facilitating and giving good news, the chain of mercy in the time of Struggle should always be at the forefront.
In this order, a person who commits zihar to his wife is ordered to free a slave in the first place (Mücadele, 58/3), to fast for two months uninterruptedly for two months if he is unable to do so (Mücalele, 58/4), and to feed 60 poor people if he is unable to do so (Mücadele, 58/4). .
Evs b. The Messenger of Allah, who applied it to Samit al-Ansari, showed an example of facilitating and giving good news by telling him to distribute it to the needy in his neighborhood as a penance, gave him a basket of dates when Evs declared that he could not do any of the three levels of expiation listed in the verse.
To give an example from today: the cleanness and halalness of seafood is clearly stated by Almighty Allah in the Qur’an:
“He is the One who has placed the sea at your service so that you may extract fresh meat (water product) for you to eat and precious stones to wear. You will see the ships going there by breaking the water. All this is so that you may seek for His bounty and give thanks to Him.” Nahl, 16/14.
Islam and all its issues are like the sun in a cloudless sky. Those who understand and live it properly benefit and develop themselves. Islam is like clean water. Whoever drinks it from its source cleans himself and his surroundings.
While this clear provision and the basic principle are clear, trying to narrow the issue with some comments made in the past only harms that person and the institution to which the person belongs.
“The defeat of relationships is actually the defeat of communication,” says Zygmunt Bauman.
In his 23-year mission, our Prophet, Hz. Muhammad (pbuh) showed. And these examples were recorded as stem cells in the language of health, and code cells in computer terminology, in a way that would suffice for all social, political and economic problems until the apocalypse.
For every person who will talk about religion; re-examining, researching, learning and living the 23-year-old gold pages from solid sources, by working hard, without tendering the work to the right or left.